“โคมไฟถนน LED” สำหรับงาน อบต. และเทศบาล

การติดตั้งโคมไฟถนน LED ส่องสว่างสาธารณะ เป็นหนึ่งในโครงการที่ประชาชน “เห็นผลเร็วที่สุด” ของ องค์การบริหารส่วนตำบล (อบต.) และ เทศบาล ไม่ว่าจะเป็นถนนในหมู่บ้าน ทางเชื่อมการเกษตร หรือถนนสายรองในชุมชนไฟถนนที่สว่างและสม่ำเสมอช่วยลดอุบัติเหตุ เพิ่มความปลอดภัย และลดปัญหาอาชญากรรมได้อย่างชัดเจนแต่ในอีกด้านหนึ่งงานไฟถนนก็เป็นโครงการที่ถูกตรวจสอบเข้มงวดที่สุด ทั้งจากหน่วยตรวจรับภายใน สำนักงานตรวจเงินแผ่นดิน (สตง.) และการตั้งคำถามจากประชาชนในพื้นที่ หากเลือกโคมผิด เขียน TOR ไม่รัดกุม หรืออ้างอิงมาตรฐานไม่ถูกต้อง ปัญหาจะตามมาไม่จบ ทั้งไฟดับก่อนหมดประกัน ค่าซ่อมบานปลาย หรือถูกตั้งข้อสงสัยเรื่องความคุ้มค่า

มาตรฐานอ้างอิงพื้นฐานที่งาน อบต.

งานไฟถนนของหน่วยงานท้องถิ่น ไม่สามารถกำหนดสเปคตามความรู้สึกหรือราคาตลาดล่างได้ จำเป็นต้องอ้างอิงมาตรฐานจากหน่วยงานภาครัฐ เพื่อให้การจัดซื้อโปร่งใสและตรวจสอบได้

หน่วยงานที่นิยมใช้อ้างอิงมี 2 แห่งหลัก

• • กรมทางหลวง (DOH)
    ใช้กับถนนสายหลัก ถนนที่มีปริมาณการจราจรสูง หรือถนนเชื่อมเมือง
  • กรมทางหลวงชนบท (DRR)
    เหมาะกับถนนในเขต อบต. มากที่สุด เช่น ถนนหมู่บ้าน ถนนลาดยางสายรอง ถนนลูกรัง และถนนเพื่อการเกษตร

ค่าที่ควรระบุใน TOR ให้ชัดเจน

• • ค่าความสว่างเฉลี่ย (Average Illuminance)
    ต้องสอดคล้องกับประเภทถนน เช่น
    • ถนนในหมู่บ้าน / ซอย: ประมาณ 10–15 Lux
    • ถนนสายรอง: ประมาณ 15–20 Lux
    • ถนนสายหลักในเขตชุมชน: 20–30 Lux
  • ความสม่ำเสมอของแสง (Uniformity – U₀)
    เป็นค่าที่สำคัญไม่แพ้ความสว่าง เพราะไฟถนนที่สว่างแต่ด่างเป็นหย่อม ๆ ยังคงเสี่ยงอุบัติเหตุ
    • มาตรฐานกรมทางหลวงชนบท กำหนดค่า U₀ ≥ 0.4

เจาะสเปคที่เหมาะสม

1. ประสิทธิภาพแสง (Luminous Efficacy)

ในปัจจุบัน การดูแค่วัตต์ไม่เพียงพออีกต่อไป เพราะโคม 100W แต่ละยี่ห้อให้ความสว่างไม่เท่ากัน

• • ควรกำหนดใน TOR ว่า
    ประสิทธิภาพแสงไม่ต่ำกว่า 120–140 lm/W
  • เหตุผลคือ ยิ่ง lm/W สูง → ยิ่งประหยัดไฟ → ลดค่าไฟระยะยาวของ อบต.

2. มาตรฐาน มอก. (ข้อที่ห้ามพลาด)

สำหรับงานราชการโคมไฟต้องมี มอก. อาจผิดระเบียบพัสดุ

มาตรฐานที่พบในงานไฟถนน ได้แก่

• • มอก. 1955-2551
    ควบคุมสัญญาณรบกวนทางแม่เหล็กไฟฟ้า (EMC) เพื่อไม่ให้โคมไฟรบกวนระบบสื่อสาร
  • มาตรฐานความปลอดภัยโคมไฟ (อ้างอิง IEC 60598 หรือเทียบเท่า)
    เพื่อความปลอดภัยทางไฟฟ้าเมื่อใช้งานกลางแจ้งระยะยาว

3. ระบบป้องกันไฟกระชาก (Surge Protection)

พื้นที่ของ อบต. และเทศบาลส่วนใหญ่อยู่ปลายสายส่งไฟฟ้า หรือพื้นที่โล่ง เสี่ยงต่อไฟกระชากจากฟ้าผ่า

• • ควรกำหนดให้มี SPD ไม่น้อยกว่า 10 kV
  • พื้นที่เสี่ยงสูง เช่น พื้นที่โล่งนา ควรพิจารณา 20 kV

หมายเหตุ: ไดรเวอร์ LED ทั่วไปมักป้องกันได้เพียง 4–6 kV ซึ่งไม่เพียงพอสำหรับเสาไฟถนน

4. ความทนทานต่อสภาพแวดล้อม (IP & IK Rating)

• • IP66
    ป้องกันฝุ่นสมบูรณ์ และทนน้ำฝนฉีดแรงดันสูง
  • IK08 ขึ้นไป
    รองรับแรงกระแทกจากกิ่งไม้หรือเศษวัสดุ
  • วัสดุตัวโคม
    ควรเป็น อะลูมิเนียมหล่อขึ้นรูป (Die-Cast Aluminum) เพื่อการระบายความร้อนที่ดีและอายุการใช้งานยาวนาน

ไฟถนนโซลาร์เซลล์: เหมาะกับ อบต. จริงหรือไม่?

ไฟถนนโซลาร์เซลล์ไม่ใช่คำตอบของทุกพื้นที่ แต่เหมาะกับบางบริบท

ไฟถนนไฟบ้าน (AC 220V)

• • ความสว่างเสถียร
  • ค่าบำรุงรักษาต่ำ
  • เหมาะกับพื้นที่ที่มีสายไฟผ่าน

ไฟถนนโซลาร์เซลล์

• • ไม่ต้องพาดสายไฟ
  • เหมาะกับพื้นที่ห่างไกล
  • มีต้นทุนแบตเตอรี่ในระยะยาว

ข้อแนะนำที่ใช้กันจริง

หากพื้นที่มีไฟฟ้าแรงต่ำผ่านอยู่แล้ว ควรเลือกโคมไฟถนน LED แบบใช้ไฟบ้าน จะคุ้มค่าและดูแลง่ายกว่าในระยะยาว

1. 1. เทคนิคการเขียน TOR ให้โปร่งใสและตรวจรับง่าย

• • หลีกเลี่ยงการระบุยี่ห้อ
  • ระบุคุณสมบัติทางเทคนิคที่ตรวจสอบได้
  • กำหนด การรับประกันแบบ On-site Service
  • ระบุเงื่อนไขกรณีค่าความสว่างหลังติดตั้งไม่เป็นไปตามแบบคำนวณ

บทสรุป

การเลือก โคมไฟถนนสำหรับงาน อบต. ไม่ใช่แค่การซื้อโคมให้ “ติดสว่าง” แต่คือการลงทุนในโครงสร้างพื้นฐานของชุมชนในระยะยาว โคมไฟถนนที่มีมาตรฐาน มอก. ชัดเจน มีประสิทธิภาพแสงสูง มีระบบป้องกันไฟกระชาก และมีเอกสารทดสอบครบถ้วน อาจมีราคาสูงกว่าของทั่วไปเล็กน้อย แต่จะช่วยลดค่าไฟ ลดงบซ่อมบำรุง และลดปัญหาการร้องเรียนได้อย่างแท้จริง ที่สำคัญที่สุด คือ สบายใจทั้งผู้จัดซื้อ ผู้ตรวจรับ และประชาชนผู้ใช้งาน