โคมไฟถนน LED Class I, II, IIIมาตรฐาน IEC

งานออกแบบระบบแสงสว่าง โดยเฉพาะในโครงการที่เกี่ยวข้องกับโคมไฟถนน LED ความปลอดภัยทางไฟฟ้าเป็นปัจจัยที่ไม่อาจมองข้ามได้ หนึ่งในมาตรฐานที่สำคัญที่ใช้ในการกำหนดระดับความปลอดภัยคือมาตรฐานจาก IEC (International Electrotechnical Commission) หรือ “คณะกรรมาธิการระหว่างประเทศว่าด้วยมาตรฐานสาขาอิเล็กโทรเทคนิก”

IEC เป็นองค์กรกำหนดมาตรฐานสากลในด้านไฟฟ้า อิเล็กทรอนิกส์ และเทคโนโลยีที่เกี่ยวข้อง ซึ่งได้รับการยอมรับจากนานาประเทศ มาตรฐานของ IEC เช่น IEC 60598 ที่ว่าด้วยเรื่องความปลอดภัยของโคมไฟถนน เป็นแนวทางอ้างอิงหลักในการออกแบบและผลิตอุปกรณ์แสงสว่าง รวมถึงโคมไฟถนน LED ให้มีความปลอดภัยตามระดับความเสี่ยง

หนึ่งในหัวข้อสำคัญของมาตรฐานนี้คือ การจัดประเภทอุปกรณ์ตามระดับการป้องกันทางไฟฟ้า หรือที่เรียกว่า Electrical Safety Classes ซึ่งแบ่งเป็น 3 ระดับหลัก ได้แก่ Class I, Class II และ Class III

ระดับการป้องกันทางไฟฟ้า: Class I, II และ III

Class I: การป้องกันด้วยการต่อลงดิน (Earthing Protection)

โคมไฟ Class I ได้รับการออกแบบให้มีระบบป้องกันผู้ใช้งานจากไฟฟ้าช็อตโดยใช้ การต่อลงดิน (Protective Earth – PE) ซึ่งเป็นมาตรการความปลอดภัยเพิ่มเติมจากฉนวนพื้นฐานตามข้อกำหนดใน IEC 60598

หลักการทำงาน: หากเกิดไฟรั่วหรือสายไฟชำรุดและสัมผัสกับส่วนที่เป็นโลหะ กระแสไฟจะไหลผ่านสายดิน ส่งผลให้เบรกเกอร์หรือลูกฟิวส์ทำงานและตัดกระแสไฟโดยอัตโนมัติ ลดความเสี่ยงจากไฟดูด

ลักษณะเฉพาะ:

• มักมีปลั๊กสามขา หรือช่องต่อสายดินในกรณีติดตั้งถาวร
• โครงสร้างภายนอกมักทำจากโลหะที่สามารถนำไฟฟ้าได้

ตัวอย่าง: โคมไฟถนน LED ที่ติดตั้งบนเสาโลหะในพื้นที่สาธารณะ โคมไฟโรงงาน หรือโคมไฟสนามที่อยู่ใกล้ตัวคน ซึ่งต้องการระบบสายดินเพื่อความปลอดภัยสูงสุด

Class II: การป้องกันด้วยฉนวนสองชั้นหรือฉนวนเสริมแรง

โคมไฟ Class II ถูกออกแบบให้ ไม่ต้องพึ่งการต่อลงดิน แต่ใช้การป้องกันไฟฟ้าช็อตผ่าน ฉนวนสองชั้น (Double Insulation) หรือ ฉนวนเสริมแรง (Reinforced Insulation) ตามนิยามในมาตรฐาน IEC

หลักการทำงาน: ฉนวนสองชั้นห่อหุ้มชิ้นส่วนภายในทั้งหมด ทำให้แม้ชั้นแรกชำรุดก็ยังมีชั้นที่สองป้องกันไม่ให้เกิดอันตรายต่อผู้ใช้งาน

ลักษณะเฉพาะ:

• ไม่มีขากราวด์ หรือไม่มีช่องต่อสายดิน
• ใช้ปลั๊กแบบสองขาได้
• มีสัญลักษณ์สี่เหลี่ยมซ้อนกันสองชั้น (ตาม IEC)

ตัวอย่าง: โคมไฟถนน LED ที่ใช้วัสดุพลาสติกเกรดสูงหรือวัสดุฉนวนพิเศษ เช่น โพลีคาร์บอเนต ที่ออกแบบให้ป้องกันกระแสไฟอย่างสมบูรณ์ในกรณีติดตั้งในสภาพแวดล้อมที่ปลอดภัย เช่น ภายในรั้ว หรือสวนส่วนตัว

Class III: การป้องกันด้วยแรงดันไฟฟ้าต่ำพิเศษ (SELV)

โคมไฟ Class III ทำงานภายใต้ระบบ แรงดันไฟฟ้าต่ำพิเศษเพื่อความปลอดภัย (Safety Extra-Low Voltage – SELV) ตามเกณฑ์ IEC ซึ่งมักต่ำกว่า 50V AC หรือ 120V DC

หลักการทำงาน: ด้วยแรงดันไฟฟ้าที่ต่ำมาก แม้ผู้ใช้งานสัมผัสโดยตรงก็ไม่เกิดอันตราย จึงไม่จำเป็นต้องใช้สายดินหรือฉนวนพิเศษเพิ่มเติม แต่จำเป็นต้องใช้อะแดปเตอร์หรือหม้อแปลงที่ได้มาตรฐาน SELV

ลักษณะเฉพาะ:

• มีสัญลักษณ์ SELV หรือสี่เหลี่ยมซ้อนกันสามชั้น
• ไม่มีการเชื่อมต่อสายดิน

ตัวอย่าง: โคมไฟถนน LED ขนาดเล็กที่ใช้พลังงานแสงอาทิตย์ (Solar Street Light), โคมไฟทางเดินในสวน หรือไฟตกแต่งแนวทางเดินที่ใช้แรงดันไฟฟ้า 12V หรือ 24V

ตารางเปรียบเทียบระดับการป้องกันทางไฟฟ้า

ระดับ	วิธีป้องกันหลัก	ต้องต่อสายดิน	ใช้ในโคมไฟถนน LED
Class I	ต่อสายดิน (Earthing)	ใช่	ใช่ (ในรุ่นที่เป็นโลหะ)
Class II	ฉนวนสองชั้น / เสริมแรง	ไม่	ใช่ (ในรุ่นพลาสติก)
Class III	ใช้แรงดันต่ำ SELV	ไม่	ใช่ (ในรุ่นเล็กหรือพลังงานแสงอาทิตย์)

รายการตรวจสอบ (Checklist) สำหรับเลือกโคมไฟตาม Class

• ตรวจสอบว่าสภาพแวดล้อมต้องการการป้องกันแบบใด (ภายนอก, ภายใน, มีความชื้น ฯลฯ)
• ถ้าเป็นโคมโลหะภายนอก เช่น โคมไฟถนน LED บนเสาเหล็ก – เลือก Class I
• ถ้าต้องการติดตั้งในที่ที่ไม่มีสายดิน – พิจารณา Class II
• ถ้าใช้กับแหล่งไฟแรงดันต่ำ เช่น โซลาร์เซลล์ – ใช้ Class III พร้อมหม้อแปลง SELV
• มองหาสัญลักษณ์ตามมาตรฐาน IEC เพื่อยืนยันระดับความปลอดภัย

บทสรุป

การเลือกใช้งานโคมไฟถนนโดยเฉพาะโคมไฟถนน LED ให้ปลอดภัยและถูกต้องตามมาตรฐาน ไม่เพียงแค่เลือกตามรูปลักษณ์หรือกำลังส่องสว่าง แต่ต้องพิจารณาระดับการป้องกันทางไฟฟ้าด้วย โดยมาตรฐาน IEC ได้กำหนดระดับความปลอดภัยไว้เป็น Class I, II และ III อย่างชัดเจน เพื่อป้องกันไฟฟ้าช็อตที่อาจเป็นอันตรายต่อชีวิตและทรัพย์สิน

• Class I เหมาะสำหรับอุปกรณ์ที่มีโครงสร้างโลหะและติดตั้งในที่ที่สามารถต่อสายดินได้
• Class II เหมาะกับอุปกรณ์ที่ไม่มีสายดินแต่มีการป้องกันด้วยฉนวนสองชั้น
• Class III เหมาะกับอุปกรณ์ที่ทำงานที่แรงดันต่ำพิเศษ ปลอดภัยแม้สัมผัสโดยตรง

การเข้าใจระบบนี้จะช่วยให้เลือกและติดตั้งโคมไฟได้อย่างปลอดภัย โดยเฉพาะกับโคมไฟถนน LED ซึ่งอยู่ในพื้นที่เสี่ยงสูงต่อการสัมผัสของบุคคลทั่วไป จึงควรตรวจสอบระดับ Class ทุกครั้งก่อนติดตั้งเพื่อความปลอดภัยสูงสุดในระยะยาว

NINELIGHTING แหล่งจัดจำหน่ายหลอดไฟ LED โคมไฟถนน LED เสาไฟถนน โคมไฮเบย์ LED สปอร์ตไลท์ LED ดาวน์ไลท์ราคาถูกสนใจสอบถามข้อมูลสินค้าเพิ่มเติมที่
LINE Official Account:@nineled